Ontmoetingen tijdens een toevallig gesprek, een workshop of een congres leveren vaak grote of kleine verhalen op. Verhalen die vaak alleen mondeling worden doorgegeven. Niets nieuws omdat gesproken taal een diepgewortelde en langere geschiedenis kent dan geschreven verhalen. In vele culturen is het gesproken woord nog steeds belangrijker dan wat geschreven staat. Bijvoorbeeld omdat het gesproken woord gedeeld kan worden zonder dat je kunt schrijven of lezen. Tijdens de ontmoetingen met mensen met dementie en hun naasten heb ik me steeds afgevraagd hoe we contact kunnen blijven houden, ook wanneer spreken lastiger wordt. Ongeacht de taal.
Er zijn zonder woorden
Een van onze eerste ontmoetingen in de vorm van een verhalentafel vond plaats in februari 2023 met ouderen van Chinese afkomst i.s.m. de Tao of Care bij het Huis van de Tijd. Daarna volgden meerdere verhalentafels, samen georganiseerd met mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten. In het Dr. Sarphatihuis is in samenwerking met beroepskrachten van zorgorganisatie Amsta een grote verhalentafel georganiseerd met ouderen uit verschillende wijken en met bewoners. Bij sommige verhalentafels en ontmoetingen namen we uitgebreid de tijd voor een voorstelronde. Dan werden persoonlijke, plezierige of, impactvolle levenservaringen gedeeld of in stilte voor onszelf gehouden. Op andere momenten namen we een koffertje mee met voorwerpen die herinneringen oproepen aan veelzijdige en gelaagde geschiedenissen, een flesje geurige olie, voelzakjes met kruiden, en dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Of we namen deel aan een kringactiviteit, van het uitwisselen van recepten tot bewegen op muziek.
En soms waren we er gewoon, om ons te laten leiden door de ontmoeting. Om te ervaren wat er zijn, zonder woorden, kan betekenen. Dit gevoel ervoeren we afgelopen december ook bij de ontmoeting met ouderen, mantelzorgers en vrijwilligers van Tien Yan. De openheid, gastvrijheid maakte de ontmoeting nabij. We kwamen zonder uitgeschreven plan. We maakten kennis met elkaar en leerden dansen op romantische Kantonese muziek. In de middag aten we aan een lange tafel dampende bouillon uit grote borden en speelden daarna gezamenlijk bordspelletjes. We deelden en luisterden naar verhalen over dorpen en streken ver van huis, net als persoonlijke ervaringen over ouder worden, dichtbij, in Amsterdam. Verhalen die ons eraan herinneren om meer ruimte te geven aan de verscheidenheid aan ervaringen wat ouder worden voor eenieder betekent.
Verdiepende verhalen binnen de leerwerktafels
Naast de verschillende ontmoetingen, met ouderen met dementie, mantelzorgers en zorgverleners waren er ook ontmoetingen waar geschreven taal veel centraler stond. Zo werkten we mee met de handreiking over cultuursensitief omgaan met onbegrepen gedrag i.s.m. Hogeschool Windesheim en deelden onze inzichten over de voorbereiding van deze methodiekbeschrijving. Niet alleen ons netwerk hebben we het afgelopen jaar uitgebreid en versterkt maar ook relaties opgebouwd om het komende jaar voort te zetten. Zo gaan we met beroepskrachten in zorg en welzijn gesprekstafels organiseren, of zogezegd leerwerktafels. De verhalentafels met ouderen en hun naasten nemen we hierin mee en vormen de basis om met elkaar in gesprek te gaan. Hoe hebben de levensgeschiedenissen mensen gevormd en hoe werken deze ervaringen door in de alledaagse handelingen? We staan stil bij welke verhalen gedeeld worden en welke juiste niet. Maar, waarom halen we deze verhalen en ervaringen op? Om elkaar beter te leren kennen? Om jezelf beter te leren kennen? Of om elkaars leefwereld beter te begrijpen? En wat is de volgende stap? Centraal staat hoe we van elkaar kunnen leren, en door het delen van verhalen, en hetgeen juist niet zichtbaar is meer voor elkaar betekenen.
We kijken uit naar 2024 om tijdens ontmoetingen nog meer verhalen en ervaringen te delen. Zodat er ruimte kan ontstaan voor begrip, (h)erkenning, en een diepere betekenis van de levensgeschiedenissen met mensen met dementie. We gaan luisteren naar verhalen over wat mensen onderweg naar het ouder worden hebben meegemaakt. Hiermee hopen we wensen en behoeften duidelijker te maken en kunnen we samen onderzoeken naar wat het beste bij mensen met dementie past wanneer zorg en ondersteuning gewenst is.
Door Jeanny Vreeswijk-Manusiwa en Carline Wesdorp
