Zijn we verbonden? Die vraag liep als een rode draad door de jaarlijkse Ben Sajet lezing en conferentie op 15 mei in H’ART Museum Amsterdam. Met ruim 350 mensen in de zaal en een levendig programma stonden we stil bij wat het betekent om samen te leven en samen te zorgen in de grote stad. Lynn Berger en Femmianne Bredewold verzorgden als duo de Ben Sajet lezing en deelden het podium met diverse groep onderzoekers, cultuurmakers, zorgprofessionals, studenten en ervaringsdeskundigen. Samen maakten ze van deze derde Ben Sajet lezing en conferentie weer een rijke, warme en vooral inspirerende bijeenkomst.
De middag begon direct feestelijk. In haar welkomstwoord maakte voorzitter Inge Borghuis bekend dat het Ben Sajet Centrum onlangs de toezegging kreeg dat ze de komende jaren weer financieel gesteund wordt door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Na dit mooie nieuws trapte Lynn Berger (journalist bij de Correspondent en auteur van ‘Zorg’) het inhoudelijke programma af met haar deel van de Ben Sajet lezing. ‘Wij zijn onze relaties’, was het terugkerende thema. Zorgen gebeurt altijd in een relatie, en die relaties maken ons veerkrachtig. Is er een hittegolf, of een crisissituatie? Buren met een goede relatie checken eerder hoe het met elkaar gaat, en of de ander hulp nodig heeft. En onderzoek laat zien: patiënten met een goede relatie met hun arts worden sneller beter. Toch staan die relaties onder druk in een wereld die vaak draait om individualisme en ‘zelfredzaamheid’.
Femmianne Bredewold (bijzonder hoogleraar Samenleven met Verschil en sinds 1 april directeur van het Ben Sajet Centrum) bouwde in haar deel van de lezing voort op deze analyse. Ze ziet het ook terug in hoe we de zorg meestal organiseren. Te vaak nemen we daarbij een individueel perspectief. En dat leidt weer tot individuele oplossingen – met te weinig aandacht voor het belang van relaties. “Iets als ‘het netwerk betrekken’ is eigenlijk heel raar, want dat netwerk is er al, en is vaak al betrokken”, aldus Bredewold. Ze pleit in haar lezing voor ‘radicaal relationeel werken’, waarbij relaties veel meer dan nu leidend zijn in hoe we de zorg inrichten. Wat overigens ook betekent dat we veel preciezer moeten zijn als we het hebben over die relaties, en bij het morele appel dat we daar soms op doen. Zo kunnen we best nadenken over hoe buren meer voor elkaar kunnen betekenen, maar ‘meer vragen aan de mantelzorger’ miskent al snel hoeveel verantwoordelijkheden zij al op zich nemen. ‘Het is eigenlijk gek dat het zo radicaal is om meer relationeel te denken’, klink na de lezing, ‘maar dat zegt iets over de tijdsgeest en de blik die het beleid jarenlang heeft gestuurd’.
De thema’s uit de lezing klonken regelmatig door in de rest van het programma. Onder de enthousiaste leiding van dagvoorzitter Pieter Hilhorst passeerden diverse sprekers en artiesten de revue. Zo vertelde Irma Wijsman samen met Sam Lemmens hoe ze tot het einde liefdevol zorgden voor Irma’s steeds zieker wordende partner Michel – wars van protocollen en ondanks vaak te horen ‘dat het niet kon’ wat ze wilden. Hun gezamenlijke reis is prachtig verfilmd in de documentaire Michel en de Handen op zijn Huid. Het programma kende een muzikaal intermezzo met de rockmuziek Wild Rovers & Friends, waarbij Harm, Martijn, Fred en Harm de zaal aan het dansen kregen op de klanken van ‘Peggy Sue’.
Ook was er aandacht voor de verbindingen die een rol spelen in het werk van het Ben Sajet Centrum. Zo stond Hetty Vlug als scheidend directeur stil bij haar motto ‘de kring groter maken’ – een prachtige samenvatting van de grote bijdrage die ze de afgelopen jaren leverende aan de ontwikkeling van onze kenniswerkplaats. Collega Abdullahi El Kartaoui hield een pleidooi voor een inclusieve stad, waarin ook de 1 op de 6 Amsterdammers met een verstandelijke beperking de ruimte krijgen om te laten zien wat ze kunnen: ‘Heb wat meer geduld en neem het niet meteen van ons over’. Onderzoeker Jante Schmidt nam ons mee langs de waardevolle verbindingen die bestaan onder bewoners van de Lang Leven Thuisflats, maar ook langs de mythes waar de ‘belofte van de gemeenschap’ soms mee omgeven is. Verder gingen we in gesprek met Angel, Reischa, Quinten en Rosa, vier studenten van het ROC van Amsterdam (opleidingen Verpleegkunde en Belegeider Maatschappelijke Zorg). Zij namen ons mee in de onderzoeks- en verbetertrajecten die ze op de werkvloer gestart zijn, en lieten zien hoe oplossingen die zij bedachten nog steeds worden gebruikt door collega’s.
De winnaars van de fotowedstrijd
De middag eindigde ook weer feestelijk met de prijsuitreiking van de fotowedstrijd Alledaagse Attentheid in de Buurt. We vroegen jullie om ‘attente plekken’ in je eigen omgeving te fotograferen en in te sturen. De jury onder leiding van Monique Kremer (met verder wethouder Alexander Scholtes, VWS-directeur langdurige zorg Michiel Geschiere, en oprichter van Picture Bridge foundation Karlijn Kakebeeke) mocht uit dertig inzendingen de winnende foto kiezen. Hun keuze viel op ‘het bankje van Sylvana’ – een prachtige foto van een verrassende plek die een bron van ontmoeting en steun blijkt. Sylvana – die op de conferentie zelf niet aanwezig kon zijn – reageert via Voor Elkaar in Zuid. “Zodra ik plaatsneem op mijn bankje begint het spreekuur”, grapt ze. “Ik woon zelf op 3 hoog, maar ik zit het liefste op mijn bankje in mijn prachtige geveltuin. Er lopen vaak buren voorbij die problemen bij me neerleggen, maar ook mijn collega’s van het Huis van de Wijk aan de overkant schuiven in de zomer na werk soms bij mij aan met een wijntje.” Ook de aanwezige wethouder Scholtes vond het een prachtig voorbeeld. Hoe de gemeente een rol kan spelen bij het stimuleren van zulke alledaagse attentheid? ‘Je kunt het als gemeente niet opleggen – gelukkig maar – maar we kunnen het wel versterken en faciliteren als het zich aandient.’
De eerste plek: Sylvana’s bankje
Een prachtige afsluiter van de bijeenkomst. Volgend jaar weer een nieuwe Ben Sajet lezing en conferentie: op 20 mei 2026. Tot dan!
