Een verpleeghuis voor mensen met dementie wordt vaak gezien als een vreselijke plek om te leven. Maar is dat ook werkelijk zo? Dit onderzocht UvA antropologe Ilja Brugman die haar scriptie schreef bij het Ben Sajet Centrum. Ze ontdekte dat contact maken veel belangrijker is dan de mate van activiteit of inactiviteit van bewoners van een verpleeghuis. Dit kan tijdens zorgroutines, maar ook door samen te dansen, een kopje thee te drinken of een hand vasthouden.
Doing (Nothing) Together
Ilja maakt al zo’n vijf jaar schoon in een verpleeghuis. Toen haar opa naar een verpleeghuis ging, wilde ze beter begrijpen in wat voor een wereld hij leefde. Dit was de aanleiding voor haar onderzoek ‘Doing (Nothing) Together’. Ilja: ‘Als ik schoonmaakte in de ochtend, dan gebeurde er niet zoveel. Het was stil. Dit komt wat gek over. De norm is toch dat je ‘bezig’ moet zijn. Maar ‘s ochtends gebeurt er al veel voor de bewoners. Ze worden uit bed gehaald en krijgen allerlei zorg. Sommigen worden hier heel moe van en een moment van rust past dan juist goed. Rust kan positief zijn, het samen in stilte zitten. Dat kan fijner zijn dan alleen thuis zitten.’
Wat vinden de bewoners?
Ilja was benieuwd naar wat de bewoners hiervan vinden. ‘Uit non-verbale communicatie van bewoners; een glimlach, een aai over de bol, weglopen of dichtbij komen zitten werd het voor mij duidelijk dat écht contact maken het belangrijkst is. Dit kan zowel in stilte als tijdens een activiteit, niet persé een van de twee. Als er niks gebeurd is dit niet per definitie slecht, in stilte liefdevol contact maken is soms waardevoller dan contact hebben tijdens een gerichte activiteit. Ook de tijd nemen om contact te maken en je aan te passen aan de tijdsbeleving en de belevingswereld van de persoon met dementie is enorm belangrijk.’
Zorgtaken en contact maken
Haar focus lag met name op de cliënten, maar ze ging ook in gesprek met het zorgpersoneel. Ze maakte kaartjes van de verschillende activiteiten, bijvoorbeeld ‘opstaan en kopje koffie drinken’. Vervolgens vroeg ze de kaarten in volgorde van waarde te leggen. Ilja: ’Heel interessant was dat de kaart met ‘gesprek voeren’ en de kaart met ‘zorgtaak’ door alle verzorgers bij elkaar gelegd werden. Zorgtaken zijn dus heel belangrijk voor het contact maken. Contactmomenten moeten we waarderen tijdens niets doen, maar ook tijdens zorginteracties, omdat ze deel uitmaken van het dagelijkse leven van de bewoners. Dit zijn ook de momenten waarop ze echt worden ‘gezien’ en opgemerkt. Zorg met liefdevol contact is daardoor belangrijker dan een drukke dagplanning.’
Opbrengst van het onderzoek
Met het Ben Sajet Centrum en het dialoogteam van de universiteit en Cordaan organiseerde Ilja een bijeenkomst over haar onderzoek. Persoonlijk begeleider Amina (pseudoniem): ‘Familie vraagt ons vaak hoeveel activiteiten we in het verpleeghuis doen. We vertellen dan over de koffieochtend, het koor, en de spelmiddagen. In de dialoog over Ilja’s onderzoek realiseerden we ons dat we dat gesprek ook anders kunnen voeren. We kunnen vertellen dat we de zorg zo aandachtig mogelijk doen. En we willen ons vaker afvragen voor wie we alle groepsactiviteiten doen. Hebben bewoners hier zelf behoefte aan? Soms is juist aandachtig één op één contact belangrijk.’
